پنومونی التهاب بافت (پارانشیم) ریه است که در دوران کودکی خصوصا شیرخوارگی شایع می باشد. این بیماری ممکن است خود به خود و به تنهایی یا بطورثانویه ناشی از بیماری‌های دیگر باشد. پنومونی تقسیم بندی های مختلف دارد.
• تقسیم بندی پنومونی براساس عامل ایجاد کننده: ویروسی، باکتریال، ‌مایکوپلاسما، آسپیراسیون، قارچ ها
• تقسیم بندی پنومونی براساس آسیب شناسی: خونریزی دهنده، فیبرینی ونکروزه دهنده
• تقسیم بندی پنومونی براساس ناحیه مبتلا: لوبار، برونش و ریه (برونکوپنومونی)، بین بافتی (اینتراستیسیال)
عامل بیماری زا از راه استنشاق یا خون وارد ریه می شود. تظاهرات بالینی پنومونی بر اساس سن، واکنش سیستمیک به عفونت، عامل بیماری زا و درجه انسداد برونش متغیر است.

پنومونی ویروسی:
 پنومونی ویروسی شایع ترین شکل پنومونی است و غالبا به دنبال عفونت سیستم تنفسی فوقانی رخ می‌دهد. عوامل شایع ویروسی، سن ‌سیتیال تنفسی در شیرخواران و ویروس های آنفولانزا و آدنو ویروس‌ها در کودکان می‌باشند. علایم شامل تب خفیف، سرفه مختصر، بی حالی، تب زیاد وخستگی است که نهایتا به سرفه های بیشتر و دیسترس تنفسی منجر می‌شود. افتراق بین ویروس ها تنها با مطالعات آزمایشگاهی میسر است. رادیوگرافی سینه انفیلتراسیون منتشر ریه ها را توام با درگیری برونش نشان می دهد. پیش آگهی پنومونی ویورسی خوب است و بیماری خودبه خود محدود می شود. اما در سنین پایین کودک مستعد ابتلا به پنومونی میکروبی بدنبال پنومونی ویروسی است. درمان علامتی وشامل تجویز اکسیژن، بخورسرد ،‌فیزیوتراپی سینه، ضدتب، مصرف مایعات و پیشگیری ازعفونت ثانویه است. برخی پزشکان برای پروفیلاکسی آنتی بیوتیک می دهند. پیش آگهی پنومونی ویروسی خوب است و در صورتی که کودک بیماری قلبی یا تنفسی زمینه ای نداشته باشد به سرعت بهبود می یابد. بیشتر این کودکان در منزل مراقبت می شوند و به ندرت نیاز به بستری شدن پیدا می کنند.
پنومونی مایکوپلاسما (پنومونی آتیپیک اولیه)
پنومونی مایکوپلاسما در کودکان 12-5 ساله و در فصول سرد رایج است. معمولا با علائم سیستمیک‌ مانند تب, لرز, سردرد, ضعف, بی اشتهایی, دردعضله,سرفه بدون خلط، آبریزش بینی(رینیت),‌ گلودرد و در نهایت سرفه خلط دار و دیسترس تنفسی همراه است. تنگی نفس به ندرت رخ می دهد. تصاویر رادیولوژی شواهدی از کدورت ناشی از پنومونی را نشان می دهد. در نواحی مختلف ریه رال منتشر وجود دارد. اکثر افراد در عرض 10 روز با درمان علامتی بهبود می‌یابند.

پنومونی باکتریال :
این نوع پنومونی غالباً یک عفونت جدی است. عامل آن می‌تواند ازطریق خون یا آسپراسیون به ریه رسیده باشد. عوامل شایع عبارتند از استرپتوکوک‌ها, استافیلوکوک ها و مایکوپلاسما پنومونیه، هموفیلوس آنفولانزا و استافیلوکوک پنومونیه.
تظاهرات بالینی شامل شروع حاد، تب بالا،‌ ظاهر بدحال (توکسیک)، سردرد، لرز، دل درد، درد قفسه سینه  و دیسترس تنفسی است. حتی ممکن است علایم تحریک مننژ وجود داشته باشد. سرفه ابتدا خشک و کوتاه است.
در مراحل بعدی رال های خشن وخس خس سینه شنیده شده وسرفه دارای خلط چرکی است. در دق قفسه سینه ماتیته و در عکس رادیولوژی، انفیلتراسیون منتشر و گاهی نواحی متراکم همراه با کاهش صدای تنفسی در آن قسمتها وجود دارد. نواحی متراکم در عکس رادیولوژی تجمع مایعات بیشتر در آن قسمتها را نشان می دهد. کودک تحریک پذیر و بی قرار است و دیسترس تنفسی دارد.
درصورت شدت یافتن، ممکن است شیرخوار بعلت تب بالا دچار حملات تشنج شود. دیسترس تنفسی شدید با خطر نارسایی تنفسی، آپنه و مرگ همراه است. تاکی پنه، بی قراری شدید، خس خس سینه، استفاده  از عضلات فرعی تنفسی مانند داخل رفتن (رتراکسیون) عضلات بین دنده ای و بالای جناغ همچنین فرو رفتن نواحی زیر دنده ها همگی نشانه دیسترس تنفسی شدید و خطر نارسایی را نشان می دهند. گازهای خونی شریانی معمولا درجاتی از هیپوکسی و هیپرکاپنی را مشخص کرده و در پالس اکسی متری اشباع اکسیژن شریانی پایین تر از حد نرمال است. سیانوز مرکزی نشان دهنده وخامت اوضاع تنفسی است. در حال حاضر با تشخیص زودرس و درمان با آنتی بیوتیک ها از میزان مرگ و میر کودکان در اثر پنومونی تا حد چشمگیری کاسته شده است. کودکان مبتلا بلافاصله در بیمارستان بستری می شوند. برای تعیین نوع عفونت، کشت خلط و کشت خون انجام می شود. در عفونتهای استرپتوکوکی, آنتی استرپتولیزین خون بالا می‌رود. نتایج کشت نوع میکروب و آنتی بیوتیکهای موثر بر آن را نشان می دهد اما تا زمانی که جواب کشت آماده گردد (48- 72 ساعت) از آنتی بیوتیکهای رایج موثر بر پنومونی های اپیدمیک استفاده می شود.
داروهای انتخابی پنی سیلین ها مانند آموکس سیلین و آمپی سیلین و سفالوسپورین ها می باشند که بصورت تزریقی تجویز می شوند. مایعات فراوان، داروهای ضد تب، اکسیژن تراپی و استراحت از عوامل دیگر درمان می‌باشند. برای پنومونی مایکوپلاسمایی اریترومایسین تجویز می شود.


عوارض بالینی:
برخی از کودکان کوچکتر ممکن است در اثر پنومونی استافیلوکوکی دچار آمپیم (ترشح چرک در فضای جنب)، تجمع هوا و چرک در قفسه سینه (پیوپنوموتوراکس) و پنوموتوراکس فشاری شوند. درصورت پلورزی (التهاب فضای پلور) وپنوموتوراکس (پرفوراسیون قفسه سینه)، توراکوسنتز انجام شده و لوله درناژ قفسه سینه (چست تیوب) جهت درناژ مایع چرکی گذاشته می شود. گاهی از طریق این لوله آنتی بیوتیک وارد حفره پلور می‌شود. سیستم بسته تا زمانی که مایع درناژ شده از آن فاقد میکروب شود ادامه می یابد. این سیستم نسبت به توراسنتز (تخلیه مکرر مایع فضای جنب یا قفسه سینه با سوراخ کردن و آسپیراسیون با سرنگ) ناراحتی کمتری برای کودک ایجاد می کند.
توراسنتز در صورت تنگی نفس ناشی از تجمع مایع زیاد در حفره جنب انجام می شود. کودک در وضعیت نشسته قرار می "یرد و تنه و بازوها را به سمت جلو روی چند بالش تکیه می دهد. شیرخواران باید به پهلوی سالم و سر کمی بالاتر خوابانده شوند. در حین انجام رویه باید وضعیت کودک را کنترل نمود و در صورت تغییر علایم به او رسیدگی فوری داشت. به منظور کاهش درد رویه می توان از لیدوکایین تزریقی و کرم املا استفاده کرد. قبل از انجام رویه نیز آرامبخش های تزریقی مانند میدازولام و کلرپرومازین داده می شوند.


مراقبت پرستاری درکودک مبتلا به پنومونی عبارتند از:
• تامین آسایش و آرامش ومحدود کردن فعالیت کودک
• برقراری ایزولاسیون تنفسی
• تجویز اکسیژن براساس نتایج گازهای خون شریانی و پالس اکسی متری
• اجرای آنتی بیوتیک تراپی و مایع درمانی وریدی
• استفاده از چادر میست با رطوبت سرد
• کاهش تب و لرز کودک
• قرار دادن کودک در وضعیت نیمه نشسته یا خوابیدن به طرف مبتلا (در موارد پنومونی یک طرفه)
• فیزیوتراپی تنفسی و تخلیه ترشحات پس از فروکش کردن علائم حاد بیماری
• حمایت عاطفی


پنومونی آسپیراسیون
آسپیراسیون زمانی رخ می دهد که غذا، ترشحات، مایعات یا ترکیبات فرار مانند گازوئیل وارد ریه شده و باعث التهاب و پنومونیت شیمیایی شوند. عوامل مستعدکننده آسپیراسیون عبارتند از: تغییر سطح هوشیاری بعلت بیماری ها، آرامبخش ها و بی هوشی ها، درد هنگام بلع (دیس فاژی) بعلل نقائص حرکتی مری یا رفلاکس معده، قطع مکانیکی موانع دفاعی مانند انتوباسیون یا تراکئوستومی، استفراغ ثابت بعلل عفونت گوارشی، شیمی درمانی، مواد استفراغ آور مانند ایپکا و بعد از بیهوشی.

علائم بالینی ممکن است تا چند هفته بعد از آسپیراسیون بروز نکند و معمولا قابل تشخیص از پنومونی باکتریال نیست. علائم کلاسیک مانند سرفه، تب، خلط عفونی، و انفیلتراسیون منتشر در رادیوگرافی ریه ها وجود دارد.
در صورتیکه عامل آسپیره شده مواد روغنی باشد، سبب التهاب پرولیفراتیو بین بافتی و پنومونی ترشحی (اکسوداتیو) می شود که در مرحله بعدی فیبروز مزمن ایجاد می کند (بعلت چسبندگی بین بافتی). آسپیراسیون پودر تالک در شیرخواران و آسپیراسیون هیدروکربن ها مانند کروزون، گازوئیل، حلال ها و قطران های نفتی در کودکان نوپا (بعلت کنجکاوی و بلع آنها) شایعند.
در پنومونی هیدروکربن ها که بعد از بلع این مواد توسط کودک بوجود می آید، علائم عصبی (آژیتاسیون، گیجی، خواب آلودگی و اغما)، کاردیومیوپاتی، و سمیت کبدی نیز وجود دارد. اما جدی ترین عارضه پنومونیت است. مواد رقیق تر در مقایسه با مواد غلیظ تر مثل قیر یا وازلین (پترولاتوم)، پنومونی شدید تری ایجاد می کنند که علت آن نفوذ بیشتر به راههای هوایی است.
تغییرات پاتولوژی شامل التهاب بافت ریه، ترومبوز عروقی، خونریزی و نکروز بافتی برونش، برونشیول ها و آلوئول رخ می دهد. در مواردی آتلکتازی، آمفیزم، برونکواسپاسم، و کاهش ظرفیت ریه ایجاد می شود. آسپیراسیون هیدروکربن ها معمولا علائم فوری ریوی، سرفه، چوکینگ (احساس خفگی)، دیسترس تنفسی، سیانوز، تاکی کاردی، رتراکسیون و خس خس سینه ایجاد می کند. آسیب شدید و سوختگی بافت های ریه باعث ادم پولمونر، سیانوز شدید و مرگ می شود.


تدابیر درمانی و پرستاری مشابه بقیه انواع پنومونی است. پیشگیری اهمیت بیشتری دارد. با شناسایی عوامل مستعد کننده و کنترل آنها، تا حد زیادی می توان  از بروز پنومونی آسپیراسیون پیشگیری نمود. بعنوان مثال، استفاده از داروهایH2  بلاکر مانند سایمتدین و رانیتیدین  در بیماران بیهوش، باعث کاهش ترشح اسید معده و آسپیراسیون می شود. در شیرخواران، تا حد امکان نباید از پودر تالک استفاده نمود و آنها را بعد از تغذیه، باید به پهلوی راست قرار داد. کودکان نوپا باید بدقت از نظر بلع مواد خانگی تحت نظر باشند. در صورت بلع هیدروکربن ها (مواد نفتی) استفراغ منع می شود.